“Ze zeggen dat het eerst erger moet worden voordat het beter wordt”, blikt Eilen Jewell terug. “En een tijdje daar werd alles erger.”
Inderdaad, in een tijdsbestek van slechts een paar maanden zag Jewell hoe haar huwelijk, haar band en wat voelde als haar hele carrière uiteenviel in een reeks spectaculaire, hartverscheurende implosies. Tegen de tijd dat het stof eindelijk was neergedaald, was de veelgeprezen zangeres en songwriter verdwaald en verward, woonde ze in een afgelegen hut in de bergen en wist ze niet zeker of ze ooit weer muziek zou kunnen maken.
“Tot dat moment ging ik gewoon met de stroom mee en liet ik krachten van buitenaf het pad van mijn leven bepalen”, legt Jewell uit. “Omdat ik zo snel zo veel verloor, dwong dit me om erachter te komen wat er echt toe deed. Het deed me beseffen dat ik maar één leven heb en dat ik maar beter achter het stuur kan kruipen als ik er het beste van wil maken.”
Met Get Behind The Wheel, haar achtste studioalbum, doet Jewell precies dat, ze plant zichzelf stevig in de bestuurdersstoel terwijl ze de stukken oppakt en een nieuw doel en betekenis in het proces vindt. Gecoproduceerd door multi-instrumentale tovenaar Will Kimbrough (Todd Snider, Hayes Carll), duwt de collectie Jewells kenmerkende mix van vintage roots-noir naar meer psychedelisch territorium, met ruimtelijke, filmische arrangementen die haar onthullende verkenningen van verdriet en verlies, twijfel en schaamte, veerkracht en verlossing. De optredens van de band zijn hier rauw en opwindend, elementen van vroege rock en rockabilly vermengd met old school country en soul, en Jewell’s levering is tijdloos om te evenaren, haar stem gaat moeiteloos van onbewaakte intimiteit naar ijskoud en terug, soms binnen hetzelfde nummer . Het resultaat is Jewells meest gedurfde en avontuurlijke album tot nu toe, een krachtig werk van artistieke alchemie dat hartzeer en pijn omzet in groei, ontdekking en creatieve wedergeboorte.
“Ik heb nooit iets willen maken dat gewoon wentelt in zijn ellende, want dat is niet wat ik uit deze hele ervaring heb gehaald”, reflecteert Jewell. “Ik zou liegen als ik zou zeggen dat het niet zwaar was, maar ik heb het overleefd en ik ben er zoveel sterker en meer in harmonie met mezelf uitgekomen, en dat is de reis die ik in deze liedjes wilde vastleggen.”
Geprezen als “een van Amerika’s meest intrigerende, creatieve en eigenzinnige stemmen” door American Songwriter, bouwde Jewell haar carrière op de ouderwetse manier op, waarbij ze meedogenloos toerde met het soort onmiskenbare liveshow dat niet-ingewijden verandert in instant misdienaren. In de loop van bijna twee decennia op de weg, doorkruiste de inwoner van Idaho talloze keren de VS, Europa en Australië, speelde een eindeloze reeks headline- en festivaldata naast het delen van podia met mensen als Lucinda Williams, Loretta Lynn, Mavis Staples, Wanda Jackson, George Jones, Emmylou Harris en The Blind Boys of Alabama. Naast haar productieve solo-output bracht Jewell ook twee studioalbums uit met haar country-gospel-zijproject, The Sacred Shakers, evenals een eerbetoon aan Loretta Lynn en een album met zeldzame bluescovers, die allemaal alom geprezen werden. Rolling Stone prees Jewells ‘slim schrijven’, terwijl NPR verklaarde dat ze een ‘lieve en heldere stem heeft met een moordend instinct dat onder het glanzende oppervlak op de loer ligt’, en The Washington Post mijmerde dat ‘als Neko Case, Madeleine Peyroux en Billie Holiday met een babymeisje dat opgroeide om een rockabilly-band te leiden, zou ze waarschijnlijk als Eilen Jewell klinken.
“Van buitenaf zag ik er zeker heel leuk en opwindend uit”, blikt Jewell terug, “maar ergens onderweg begon ik het gevoel te krijgen dat ik vastzat in een leven dat niet het mijne was, en ik begon te veel te drinken om aan alle stress te ontsnappen.”
Tegen de tijd dat de COVID-19-pandemie het toeren en opnemen tot stilstand bracht, naderden de dingen thuis een breekpunt, en Jewell en haar echtgenoot waren ongeveer tien jaar samen, besloten ermee te stoppen.
“Mijn man was ook mijn drummer en mijn manager”, legt Jewell uit, “dus in één klap voelde het alsof ik alles kwijt was behalve mijn dochter.”
Wat volgde was een pijnlijke periode van overgang en zelfonderzoek. Jewell verliet haar huis in Boise voor een kleine hut in de bergen van Idaho, waar ze stopte met drinken en diep in meditatie dook. Ze maakte lange trektochten in de wildernis om de constante dreiging van paniekaanvallen af te wenden, en ze begon te experimenteren met psychedelica in een zoektocht naar duidelijkheid in de chaos.
“Als ik iets groots meemaak, begin ik gewoon instinctief te schrijven”, zegt Jewell, die haar reis begon te documenteren door middel van songteksten en melodieën. “Ik had niet gedacht dat ik nog een plaat zou kunnen maken, maar ik moest toch schrijven voor de catharsis ervan.”
De nummers bleken enkele van de beste, meest pakkende en emotioneel genuanceerde teksten uit Jewells carrière te zijn. Haar ex-man was het daarmee eens.
‘Hij hield ook echt van de nummers’, legt Jewell uit, ‘en uiteindelijk besloot hij bij de band te blijven en terug te komen als mijn manager. We hebben altijd goed samengewerkt, en we co-ouderen ook heel goed, dus toen het tijd was om op te nemen, denk ik dat we allemaal gewoon opgewonden waren om terug te gaan naar iets dat als normaal aanvoelde.
Die opwinding is voelbaar op Get Behind The Wheel, dat opent met het langzaam brandende ‘Alive’. Donker en broeierig, het nummer bouwt op van een gefluister naar een gebrul terwijl het de confrontatie aangaat met wat er overblijft als alles wat je ooit definieerde, is weggenomen. “You gotta get behind the wheel / You gotta drive,”, zingt Jewell over zinderende gitaren. “Baby how you feel? / I feel so alive.” Zoals een groot deel van het album worstelt het nummer met een gecompliceerde werveling van emoties: woede, verdriet en felle vastberadenheid kolken allemaal net onder de oppervlakte. Het verschroeiende ‘Lethal Love’ houdt rekening met de duistere kant van romantiek, terwijl het bitterzoete ‘You Were A Friend Of Mine’ over verlies en spijt nadenkt, en het gevoelvolle ‘Come Home Soon’ vindt nieuw geloof in de kracht van menselijke verbondenheid.
“Vroeger dacht ik dat ik een natuurlijke kluizenaar was”, reflecteert Jewell, “maar ik heb de afgelopen jaren een aantal echt diepgaande ervaringen gehad met volslagen vreemden waardoor ik besefte hoe belangrijk de banden die we delen met andere mensen zijn. We zijn allemaal sociale wezens die gewoon een thuis proberen te vinden, en daar hebben we elkaar voor nodig.”
Dergelijke onthullingen helpen voorkomen dat het album ooit te ver in wanhoop afdrijft. Het speelse ‘Winnemucca’ omarmt bijvoorbeeld een eenvoudige, openhartige vreugde; de rustieke “Crooked River” vindt rust in de oneindige mogelijkheden van een nieuwe start; en het dromerige “Silver Wheels and Wings” werpt de attributen vanzelf af in zijn beklimming naar een hoger niveau van verlichting.
“Ik ben onlangs verloofd met iemand die ik ken sinds ik een kind was,” zegt Jewell, “en ik denk dat dat een groot deel van het vreugdevolle element in deze plaat zit. Natuurlijk, er is hier veel zwaarte en verlies, maar er is ook veel hoop en liefde en verlossing. Er herrijst een feniks uit de as.”
Het moest erger worden voordat het beter werd, en voor Eilen Jewell lijkt het beste nog te moeten komen.
Release: 5 mei 2023
